Táo bón là trạng thái đi đại tiện phân khô cứng, buồn đi mà không đi được, phải rặn mạnh, thời gian đi đại tiện lâu hoặc nhiều ngày mới đi. Ở Việt Nam, những năm gần đây, tình trạng táo bón ở thanh niên, đặc biệt là những người làm việc nơi công sở đang ngày càng tăng mạnh, số người bị táo bón ngày càng gia tăng. Táo bón thường tự hết nếu bạn thay đổi lối sống, nhưng táo bón mạn tính sẽ khó điều trị hơn và thường là triệu chứng của một tình trạng bệnh khác.

Nguyên Nhân Táo Bón Là Gì?

Táo bón xảy ra khi đại tràng hấp thụ quá nhiều nước. Điều này có thể xảy ra nếu các cơ trong đại tràng co thắt chậm hoặc kém, khiến phân di chuyển quá chậm và mất nhiều nước hơn.

Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất gây táo bón:

• Thiếu chất xơ trong chế độ ăn uống: Chất xơ thúc đẩy nhu động ruột và ngăn ngừa táo bón. Những người có chế độ ăn ít chất xơ bao gồm thực phẩm giàu chất béo, chẳng hạn như phô mai, thịt và trứng có khả năng bị táo bón cao hơn.

• Sữa: Một số người bị táo bón khi họ tiêu thụ sữa và các sản phẩm từ sữa.

• Không hoạt động thể chất: Táo bón có thể xảy ra nếu ai đó ít vận động thể chất. Điều này đặc biệt là người lớn tuổi, những người đã nằm liệt giường trong một thời gian dài có nguy cơ táo bón cao hơn.

• Thuốc: Các loại thuốc phổ biến nhất để gây táo bón như thuốc giảm đau gây nghiện, thuốc chống trầm cảm, thuốc chống co giật bao gồm bổ sung sắt, thuốc chẹn kênh canxi, các thuốc kháng axit có chứa nhôm, thuốc lợi tiểu bao.

• Hội chứng ruột kích thích: Những người bị hội chứng ruột kích thích (IBS) bị táo bón thường xuyên hơn nhiều so với phần còn lại của dân số.

• Mang thai: Mang thai mang lại những thay đổi nội tiết tố có thể khiến phụ nữ dễ bị táo bón. Ngoài ra, tử cung có thể đè nén lên ruột, làm chậm quá trình đi qua của thức ăn.

• Lão hóa: Khi một người già đi, quá trình trao đổi chất chậm lại, dẫn đến hoạt động của ruột ít hơn. Các cơ trong đường tiêu hóa không hoạt động tốt như trước đây.

• Thay đổi thói quen: Khi một người đi du lịch, thói quen bình thường của họ thay đổi. Các bữa ăn được ăn vào những thời điểm khác nhau, hoặc có thể đi ngủ, thức dậy và đi vệ sinh vào những thời điểm khác nhau. Tất cả những thay đổi này có thể làm tăng nguy cơ táo bón.

• Lạm dụng thuốc nhuận tràng: Thuốc nhuận tràng có hiệu quả trong việc giúp đi đại tiện. Tuy nhiên, sử dụng chúng thường xuyên làm cho cơ thể quen thuốc nguy cơ táo bón đáng kể nếu ngừng thuốc.

• Nhịn đi đại tiện: Nếu chúng ta nhịn khi có nhu cầu đại tiện, sự thôi thúc đó của nhu động ruột có thể dần dần biến mất cho đến khi chúng ta không còn cảm thấy cần phải đi. Càng trì hoãn lâu, phân sẽ càng khô và cứng hơn.

• Không cung cấp đủ nước hoặc bị mất nước: Uống ít nước hoặc sử dụng soda và đồ uống có chứa caffeine có thể gây mất nước và làm táo bón nặng hơn. Rượu cũng làm cơ thể mất nước và nên tránh những người bị táo bón hoặc rất dễ bị táo bón.

• Các vấn đề với đại tràng hoặc trực tràng: Các khối u có thể chèn ép và gây táo bón. Ngoài ra, mô sẹo, ruột thừa và hẹp bất thường của đại tràng hoặc trực tràng, được gọi là hẹp đại trực tràng cũng có thể gây táo bón.

• Mắc một số bệnh: Một số bệnh có xu hướng làm chậm sự di chuyển của phân qua đại tràng, trực tràng hoặc hậu môn có thể gây táo bón như bệnh rối loạn nội tiết và chuyển hóa, chấn thương cột sống, tắc nghẽn được ruột vô căn hoặc ung thư.

Các Triệu Chứng Của Táo Bón Là Gì?

Triệu chứng táo bón ở mỗi người là khác nhau. Tuy nhiên, bạn có thể bị táo bón nếu bạn gặp các triệu chứng sau:

• Đại tiện ít hơn ba lần mỗi tuần
• Đi đại tiện cứng, khô
• Căng thẳng hoặc đau khi đi đại tiện
• Cảm giác đầy bụng, ngay cả sau khi đi đại tiện
• Bị tắc nghẽn trực tràng

Ai Có Nguy Cơ Bị Táo Bón?

Ăn một chế độ ăn uống kém và không tập thể dục là những yếu tố nguy cơ chính gây táo bón. Bạn cũng có thể gặp rủi ro cao hơn nếu bạn:

• 65 tuổi trở lên: Người cao tuổi có xu hướng ít vận động, mắc các bệnh tiềm ẩn và ăn chế độ ăn uống kém hơn.
• Bị hạn chế vận động phải nằm trên giường: Những người có một số bệnh trạng nhất định, chẳng hạn như chấn thương cột sống, thường gặp khó khăn khi đi đại tiện.
• Phụ nữ hoặc trẻ em: Phụ nữ bị táo bón thường xuyên hơn nam giới và trẻ em bị ảnh hưởng thường xuyên hơn người lớn.
• Mang thai: Thay đổi nội tiết tố và việc em bé đang phát triển gây áp lực lên trực tràng có thể dẫn đến táo bón.

Biến Chứng Của Táo Bón

Táo bón có thể gây khó chịu nhưng không nguy hiểm đến tính mạng. Tuy nhiên, táo bón nặng có thể phát triển thành các tình trạng nghiêm trọng hơn, bao gồm:

• Chảy máu trực tràng sau khi liên tục cố gắng để đi đại tiện
• Rò hậu môn, hoặc rách nhỏ quanh hậu môn
• Bệnh trĩ, hoặc sưng, các mạch máu bị viêm ở trực tràng
• Phân khô trữ ở hậu môn và trực tràng, dẫn đến tắc nghẽn trong đường dẫn phân

Cách Trị Và Phòng Ngừa Táo Bón

Trong phần lớn các trường hợp, táo bón tự khỏi mà không cần điều trị nhờ áp dụng phương pháp thay đổi chế độ ăn và lối sống sinh hoạt. Một số trường hợp khác vẫn phải sử dụng thuốc hay một số phương pháp can thiệp khác để điều trị.

Thay đổi chế độ ăn uống, tăng mức độ hoạt động thể chất và tạo dựng lối sống tích cực: đây là cách dễ nhất và nhanh nhất để điều trị và ngăn ngừa táo bón.

Chế độ ăn:

• Mỗi ngày, uống 1,5 đến 2 lít chất lỏng không đường, không chứa caffein, như nước, để bù nước cho cơ thể.
• Hạn chế sử dụng rượu và đồ uống chứa cafein, gây mất nước.
• Thêm chất bổ sung chất xơ vào chế độ ăn uống của bạn nếu cần thiết. Chỉ cần nhớ uống nhiều nước vì chất lỏng giúp chất xơ hoạt động hiệu quả hơn.

Thêm thực phẩm giàu chất xơ vào chế độ ăn uống của bạn, chẳng hạn như trái cây và rau quả, ngũ cốc nguyên hạt, đậu, mận hoặc ngũ cốc. Lượng chất xơ hàng ngày của bạn nên từ 20 đến 35 gram.

• Cắt giảm thực phẩm ít chất xơ, chẳng hạn như thịt, sữa, phô mai và thực phẩm chế biến sẵn.
• Bổ sung lợi khuẩn như ăn sữa chua

Tăng cường vận động:

• Đặt mục tiêu tập thể dục vừa phải khoảng 150 phút mỗi tuần, với mục tiêu 30 phút mỗi ngày ít nhất năm lần mỗi tuần (thử đi bộ, bơi hoặc đạp xe).

Tạo thói quen sống tích cực:

• Đừng trì hoãn nếu bạn muốn đi đại tiện. Bạn càng chờ lâu, phân của bạn càng khó được tống ra ngoài.
• Tạo thói quen: Có một địa điểm và thời gian trong ngày mà bạn có thể dành thời gian để vào phòng tắm hoặc nhà vệ sinh mà không cần phải đi đại tiện.
• Tránh nhịn đi đại tiện: Đáp ứng với sự thôi thúc tự nhiên của cơ thể khi cần đi đại tiện để giảm tình trạng táo bón.
• Tư thế khi đi đại tiện: Nên ngồi xổm và đảm bảo đầu gối cao hơn hông trong khi đi đại tiện có thể làm giảm táo bón.

Điều trị táo bón theo phương pháp Tây y

• Chỉ sử dụng các thuốc nhuận tràng này như là phương sách cuối cùng: Những chất này làm cho các cơ trong ruột co bóp nhịp nhàng, giúp phân đi xuống đại tràng dễ dàng hơn, làm ẩm phân,  làm mềm phân, làm tăng sự tiết dịch trong ruột và tăng tốc độ thức ăn đi qua trực tràng.
• Cân nhắc việc bổ sung men vi sinh, lợi khuẩn có thể hữu ích cho những người bị táo bón mạn tính.
• Bác sĩ cũng có thể khuyên bạn ngừng dùng một số loại thuốc có thể gây táo bón.
• Nếu táo bón không đáp ứng với bất kỳ điều trị nào, phẫu thuật cắt bỏ một phần của trực tràng có thể được thực hiện. Trong phẫu thuật, đoạn cơ thắt hậu môn hoặc trực tràng gây táo bón được loại bỏ.

Điều trị táo bón theo phương pháp Đông y

Theo đông y, một số nguyên nhân gây táo bón như địa tạng âm hư, huyết nhiệt hoặc sau khi mắc bệnh cấp tính gây tân dịch giảm, do huyết hư (thiếu máu),do khí hư hoặc do khí trệ.  Để điều trị táo bón theo đông y, cần có chẩn đoán đúng thể bệnh để điều trị theo pháp phương phù hợp, trong các bài thuốc có các vị thuốc có tác dụng nhuận tràng như ma nhân (vừng đen). Các bài thuốc điều trị táo bón bằng cách lương huyết nhuận táo, dưỡng âm nhuận táo, bổ huyết nhuận táo, ích khí nhuận tràng hoặc kiện tỳ hành khí nhuận hạ.

– Đánh Giá Chất Lượng Bài Viết –